فساد سیستمی در ایران - بخش اول
جمعه, ۲۲ خرداد ۱۳۹۴، ۱۰:۰۴ ب.ظ
وبلاگ چشمه را پس از اینکه وبلاگ سقایسه در بلاگفا از دسترس خارج شد ایجاد کرده ام و مانند قبل به این هدف که اندیشیدن و نوشتن را بیاموزم.
اولین میزگرد کارگروه جامعه شناسی فساد در روز دوشنبه 18
خرداد ماه با عنوان "بررسی فساد سیستمی در ایران" در سالن اجتماعات
انجمن جامعه شناسی ایران با حضور آقایان دکتر احمد توکلی، حسین راغفر، حسین
عابدجعفری و محمد امین قانعی راد برگزار شد. من در حال پیاده کردن فایل صوتی این
میزگرد برای تدوین گزارشی برای انجمن هستم. از آنجایی که ممکن است به منظور تعدیل
حجم گزارش نهایی بخشهایی از آنرا حذف کنم، فکر کردم بهتر است مطالب مطرح شده را در
قالب چند یادداشت مجزا در فضای مجازی با سایرین به اشتراک بگذارم. در
ادامه بخش اول این یادداشت که مربوط به سخنان دکتر راغفر است تقدیم میشود.
امیدوارم مورد استفاده علاقمندان قرار گیرد.
آقای دکتر راغفر با بیان این مطلب که فساد یکی از موانع
توسعه ی اقتصادی و اجتماعی در ایران است، فساد را به عنوان "استفاده از منابع
عمومی برای مصارف خصوصی" تعریف و عنوان کردند در اقتصاد معادله ای برای فساد
وجود دارد که فضای تحقق فساد را در این معادله میتوان دید: فساد = (انحصار +
مصلحت گرایی) – پاسخ گویی. تحقق شرایط این معادله در هر جامعه ای بی شک
منجر به فساد خواهد شد.
ایشان در ادامه افزودند وقتی که در یکصد سال گذشته از منظر
استخراج نفت به تاریخ اقتصادی ایران نگاه کنیم میبینیم که چند پدیده با هم اتفاق
میافتد. هرگاه درآمدهای نفتی افزایش یابد، رونق نسبی در اقتصاد داشتهایم و
همزمان یک فساد ملایم. این موضوع به شیوه توزیع درآمدهای نفتی در ایران مربوط است.
شیوهای که عمدتا توزیع درآمدها را به ساختار قدرت منحصر کرده و آنها هرگونه
بخواهند این درآمدها را توزیع میکنند. در دوره دولت نهم و دهم اتفاق دیگری افتاد.
درآمد نفتی بی سابقه ای که 56 درصد کل درآمدهای نفتی کشور از 1338 تا 1391 بود در
این دوره تحقق پیدا کرد و این در حالی است که نه تنها شاهد رونق نسبی در اقتصاد
نبودیم بلکه علاوه بر رکود اقتصاد، فساد در مقیاس های بی سابقه ای در تاریخ
اقتصادی ایران رخ داد. سؤال این است که چه عاملی این پدیده را رقم زد؟ بازگشت به
معادله فساد میگوید که چرا این اتفاق رخ داد.
اول اینکه انحصار مطلق قدرت ناشی از بسته شدن فضای سیاسی، و
سرکوب بسیار گسترده ی جریانهای رقیب و مخالف از ویژگی های اصلی دوره دولت نهم و
دهم بود چنانکه شاهد اخراج تعداد زیادی از اساتید و دانشجویان و سرکوب نشریات
بودیم. این شرایط با کسب درآمدهای کلان نفتی همراه شد که اختیار چگونگی هزینه کرد
آن با دولت بود و علاوه بر آن مجلس و برخی
ارگانهای نظارتی نیز به دلیل همسویی با دولت در بسیاری از مواقع نقض قوانین را
نادیده گرفتند. پیامد چنین بستری که آمیزهای از انحصار ثروت و قدرت بدون پاسخگویی
بود، ایجاد فساد است. مخصوصا انسداد سیاسی بهترین محیط برای شکل گیری فساد است.
متاسفانه هزینه های معضلی که در این دوره ایجاد شد به همین
دوره محدود نمیشود بلکه به دلیل شکلگیری گروه های ذینفعی که در این در این بازه
زمانی پدید آمده اند و منابع بسیار بزرگی که از منابع عمومی غارت شده، فرصت های
بسیار بزرگی برای ادامه حیات فساد در اقتصاد و در قلمروهای اجتماعی فراهم شده است.
اصلاح این وضعیت گرچه بسیار پرهزینه اما امکانپذیر است و در واقع نیاز است تا بسترهایی
که منجر به بروز پدیده فساد میشود اصلاح شوند.
دکتر راغفر در بخش دیگری از سخنانشان یکی از عوامل ساختاری
فساد در ایران را حاکمیت تفکر نئولیبرالیسم دانستند که صرفنظر از اینکه کجاست، جریانهای
جهانی می سازد. وقتی که به این جریان وصل شدید عوارض و تبعاتش را نیز دریافت میکنید.
نئولیبرالیسم در برخورد با قربانیان خود مانند فقرا، کارگران و بیکاران و کسانیکه
در این فرایند دچار آسیب میشوند سه استراژی را بکار میگیرد. اول اینکه آنها را
اجتماعی میکند بدین معنی که بر این قربانیان پرتو می افکند و آنها را برجسته مینماید.
در مرحله دوم با کیفری کردن رفتار این قربانیان آنها را تبدیل به مجرم میکند. در
واقع عوامل اجتماعی که این قربانی را ساخته اند نادیده میگیرد و قربانی را به
متهم تبدیل میکند. تعداد بالای پرونده هایی که در دستگاه قضا انباشته شده یکی از
مصادیق این روند است. و در مرحله سوم پزشکی شدن اتفاق میافتد و دستور به معالجه ی
این قربانیان مجرم شده میدهند بدون اینکه درباره ی بسترهای اجتماعی ایجاد مشکل
بحثی شود. برای پیشگیری از فساد باید به عنوان یک اصلاح ساختاری در برابر جریان
نئولیبرالیسم ایستاد چرا که در واقع قربانیان نظام نئولیبرال متهمین امروز ما
هستند.
خیر باشد وبلاگ جدید.
از مطلب ارائه شده بسیار استفاده کردم.
ان شالله موفق باشید