فساد سیستمی در ایران - بخش چهارم

^{دکتر توکلی به ارتباط مسائل فردی با معضل فساد پرداختند. ایشان با نقل روایتی از امام علی (ع) خطاب به مالک اشتر بحث خود را آغاز کردند. امام علی به مالک اشتر فرمود (نقل به مضمون) اگر بعنوان حاکم اسلامی یک طرف منافع شما و حامیانتان باشد و طرف دیگر منافع مردم و حکم خدا، طرف مردم و حکم خدا را بگیرید که اگر اینکار را نکنید مرتکب ظلم می شوید و خدا بجای ستمدیده با شما درگیر می شود. نفوذ کلامتان را می گیرد و مردم حرفهای شما را باور نمی کنند. ستمکار تا وقتی که دست از ستم بردارد، در حال جنگ با خداست و هیچ چیز به سرعت ستمکاری حکومت را ساقط نمی کند.}

^{تعریف فساد سیاسی سوء استفاده از قدرت عمومی برای مقاصد خصوصی است که از طریق برخی از کانالها اتفاق میافتد مانند نقض شایسته سالاری و حاکمیت وابسته سالاری که سبب کاهش بهره وری و رقابت پذیری است. رفتارهایی مانند رفیق بازی و واگذاری امتیازات به شکل کاملا غیررقابتی یکی از نمادهای نقش شایسته سالاری است. اقوام گرای؛ پارتی بازی یا حمایتهای ویژه که افراد دریافت کننده در آتی به انحاء دیگر جبران می کنند؛ ویژه خواری که استفاده رندانه از سازوکارهای رسمی است و سبب می شود بجای افزایش بهره وری دنبال رانت باشند؛ تجارت نفوذ که توسط دلالهایی صورت می گیرد که کاری را در نهادی برای متقاضی انجام میدهند و یا برای افرادی هزینه می کنند تا بعدا برای انجام امورات خود از نفوذ آنها در سازمانها استفاده کنند که در واقع پیش خرید نفوذ است.}

^{اعتبار دولت یک مفهوم سیاسی-اجتماعی است. شاخص اعتبار دولت با نرخ رشد و سرمایه گذاری رابطه مستقیم دارد. ضعف حقوق مالکیت، قوانین گمرکی و فساد، سه عامل ناتوان کننده ی مهم در جذب سرمایه گذاری خارجی است و سهم فساد در این بین مهم تر است. ریسک سیاسی و ریسک اقتصادی برای سرمایه گذاران مهم است و ریسک سیاسی به عامل فساد بر می گردد.}

^{دکتر توکلی در ادامه این پرسش را مطرح کردند که وقتی فساد سیاسی رخ دهد رفتار حاکمان چگونه می شود؟ و افزودند مسئول تجمل گرا می شود و اشرافی گری شخصی و اداری در حاکمان پیدا میشود. اولین اثر منفی چنین رفتاری فقر احساسی است. وجود چنین فقری که در آن فرد خود را در مقایسه با گروه مرجع فقیر احساس می کند میتواند اثرات مثبت تلاشهای انجام شده را نیز خنثی کند و سبب تداوم و گسترش احساس نارضایتی شود، ضمن اینکه تجمل گرایی را تبدیل به ارزش می کند.}

^{در ایران پس از جنگ تجمل گرایی تبدیل به ارزش شد و یکی از دلایل آن مسئولان جمهوری اسلامی بودند. افزایش تجمل گرایی سبب تغییر الگوی مصرف می شود و قیمت کالاهای ضروری افزایش می یابد. بطور همزمان  فساد سیاسی نیز سبب ایجاد انحراف در تقسیم منابع عمومی شده و برای صرفه جویی کردن، هزینه های بخش خدمات عمومی کاهش می یابد.}

 
^{یکی دیگر از نتایج فساد سیاسی و تجمل گرایی، افزایش فردگرایی و باندبازی است. فردگرایی بر تابع مطلوبیت افراد جامعه تاثیر میگذراد. وقتی که پیوندهای اجتماعی و جامعه برای ثروتمند مهم بوده و ثروتمند فردگرا نباشد، تابع مطلوبیت ثروتمند، تابعی است از  درآمد خودش به شکل مثبت، تابعی از درآمد فقیر به شکل مثبت، و تابعی از شرایط به شکل مثبت؛ یعنی هم به فکر درآمد خود و هم به فکر وضعیت فقرا است. تابع مطلوبیت فقیر هم تابعی از شرایط خودش، ثروتمند و محیط است. یعنی نسبت به ثروت ثروتمندان حسّ منفی ندارد.}

^{شیوع جمله ی "مشکل خودت است" یک نشانه از گسترش فردگرایی و ضعف پیوندهای اجتماعی است. پس از آن تابع مطلوبیت افراد تغییر کرده و تبدیل به تابع مثبتی از وضعیت خود، و تابع منفی از وضعیت دیگران می شود و فساد رخ می دهد. فساد بیشتر سبب توزیع نابرابرتر و توسعه ی انسانی کمتر است.}

^{فساد سبب کاسته شدن از اعتقاد به خیرخواهی مسئولان می شود. پیامبران در ابتدا به مردم بشارت دادند که خیرخواه و امین آنها هستند. مردم ابتدا این نکته را باور کردند و سپس به دین الهی روی آوردند. وقتی مردم اعتقاد داشته باشند مسئولان "چون به خلوت میروند آن کار دیگر می کنند" ، نقش هدایتگر مسئولان کم می شود. ایشان در پایان با بیان این مطلب که وقتی دستگاههای مسئول فساد خودشان به فساد آلوده شوند، فساد سیستمی شده و مبارزه با فساد سخت می شود افزودند ما هنوز در مراحل اولیه سیستمی شدن فساد هستیم. امید به اصلاح وجود دارد و برای حل مشکل می توان از دانشی که در این زمینه وجود دارد مثلا نحوه برخورد با جرائم یقه سفیدان استفاده کرد.}